Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο μόνος που ονομάζεται αρχάγγελος κατά την Αγία Γραφή. (Ιούδας 9) Επίσης ονομάζεται «ένας των πρώτων αρχόντων» και «άρχων». (Δανιήλ 10:13, 21) Το όνομά του σημαίνει «Ποιος Είναι Όμοιος με τον Θεό;». Είναι άγγελος ο οποίος εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, κυρίως, και μάλιστα στις πρώτες στιγμές της δημιουργίας του Κόσμου: όταν ο Εωσφόρος - που κατείχε την ύψιστη θέση στην κτιστή τελειότητα και το όνομά του σημαίνει «αυτός που φέρει το φως» - επικεφαλής μικρής ομάδας στασιαστών αγγέλων (οι μετέπειτα δαίμονες) που ήθελαν να μην υπακούουν στις διαταγές του Θεού επαναστατεί, τότε ο Άγγελος Μιχαήλ αναλαμβάνει σημαντικό ρόλο στην υποστολή της ανταρσίας του, κερδίζοντας έτσι τον τίτλο του Αρχάγγελου.
Πιστεύεται ότι ήταν ο Αρχάγγελος Μιχαήλ εκείνος ο άγγελος ο οποίος εμφανίζεται στις Εβραικές Γραφές(Παλαιά Διαθήκη), και μάλιστα από τις πρώτες στιγμές δημιουργίας του κόσμου. Ήταν εκείνος που ανήγγειλε στον Αβραάμ την ανάγκη θυσίας του γιου του, Ισαάκ και ο οποίος στη συνέχεια την απέτρεψε. Επίσης ο Μιχαήλ ήταν εκείνος που οδήγησε το λαό του Ισραήλ στη φυγή από την Αίγυπτο.
Στην Καινή Διαθήκη, αυτός είναι που θα αναγγείλει τη δεύτερη έλευση του Ιησού Χριστού και την αρπαγή της εκκλησίας Του. (1 Θεσσαλονικείς 4:16-17)είναι παρών και στον Ιησού του Ναυί, την πτώση της Ιεριχώς, καθώς και τις ιστορίες του Εμμανουήλ, Δαβίδ, Ηλία κτλ. Πάντοτε κρατά ρομφαία, η οποία δίνει την πύρινη τιμωρία στους εχθρούς του Θεού. Όμως, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, τον συναντάμε στην κάθοδο του Χριστού στον Άδη, όπως επίσης και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, όπου επικεφαλής των Αγγέλων πολεμά το Σατανά. Εμφανίζεται προφητικά να ηγείται στρατιάς αγγέλων σε πόλεμο στον ουρανό, κατά «του μεγάλου Δράκοντα, του αρχαίου φιδιού, του Σατανά» και των αγγέλων του, όπου υπερισχύει ο Μιχαήλ και τους ρίχνει στη γη. (Αποκάλυψη 12:7-9)
Επίσης ο αρχ. Μιχαήλ θεωρείται από το λαό ότι είναι ο ψυχοπομπός άγγελος, δηλ. μεταφέρει τις ψυχές στον ουρανό. Μάλιστα σε ορισμένες περιοχές, όπως τη Θράκη, υπάρχουν κάποιες προλήψεις και ο κόσμος δεν αφήνει τη μέρα αυτή τα παπούτσια του έξω από το σπίτι, για να μην τα δει ο Αρχάγγελος και «ενθυμηθεί αυτούς και αναλάβει εκ της ζωής».
Στη Σύμη, το ακριτικό νησί των Δωδεκανήσων, ο Ταξιάρχης είναι ο προστάτης των ναυτικών και του προσφέρονται τάματα που τα ρίχνουν στη θάλασσα.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ (Ταξίαρχος και Αρχιστράτηγος) είναι ο Προστάτης Άγιος της Πολεμικής Αεροπορίας και η μνήμη του γιορτάζεται με κάθε μεγαλοπρέπεια σε όλες τις Μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είναι ένας από τους απροσμέτρητους αγγέλους. Το όνομά του σημαίνει «ήρωας του Θεού» και είναι ένας από τους λίγους αγγέλους που ονοματίζονται στην Αγία Γραφή.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είναι ο άγγελος που εμφανίστηκε στο προφήτη Δανιήλ. Στην γυναίκα του Μανωέ, και της αναγγέλλει πως θα γεννήσει τον Σαμψών. Στον Ιωακείμ και τηνΑννα, και τους αναγγέλλει πως θα γεννήσουν την Παναγία. Στον ιερέα Ζαχαρία, πως θα γεννήσει τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είναι αυτός με τον οποίο συνδέονται όλα τα γεγονότα που έχουν σχέση με την γέννηση του Χριστού, είναι εκείνος που "τό προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει" και έδωσε τον κρίνο στην Παναγία και της ανακοίνωσε ότι θα γεννήσει το Γιο του Θεού.
Αυτός ήταν που έτρεφε με ουράνιο άρτο την Παναγία, μέσα στα Αγια των Αγίων , αλλά ήταν και ο άγγελος που έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα στην Παναγία περί της γεννήσεως του Ιησού Χριστού. Αυτός καθησύχασε τους φόβους του Ιωσήφ. Αυτός παρουσιάστηκε στους βοσκούς. Αυτός είπε στον Ιωσήφ, να πάρει την Μαρία και το βρέφος και να φύγει στην Αίγυπτο και ύστερα από καιρό, να επιστρέψει στη γη του Ισραήλ. Αυτός υπηρέτησε μέχρι τέλους το μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας του θεού Λόγου.
Στα νεώτερα χρόνια στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου, στις Καρυές του Αγ.Ορους εμφανίστηκε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ σε έναν μοναχό και μπροστά στην εικόνα της Παναγίας άρχισε να ψάλλει το "Αξιον Εστί".Του μοναχού του άρεσε αυτός ο ύμνος, αλλά στεναχωρέθηκε γιατί θα το ξεχνούσε. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ όμως με το δάχτυλό του χάραξε τον ύμνο πάνω σε μαρμάρινη πλάκα. Έτσι η εικόνα της Παναγίας ονομάστηκε «Αξιον Εστί» και υπάρχει μέχρι σήμερα η θαυματουργική αυτή εικόνα της Παναγίας «Άξιον Εστί» υπενθυμίζοντάς μας ότι η ύπαρξη των αγγέλων είναι μία πραγματικότητα, καθώς και ο ίδιος ο Αρχάγγελος Γαβριήλ.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ τιμάται από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία στις 26 Μαρτίου, στις 13 Ιουλίου, καθώς επίσης και στις 8 Νοεμβρίου, μαζί με τον Μιχαήλ (η Σύναξη αυτών) και αποτελούν το δεύτερο από τα εννέα τάγματα ασωμάτων .
